Yazar: Normand Raymond

Çeviren: Aslı Gülenç

18 Ekim tarihinde Şili, bir toplumsal patlama olarak da adlandırılan, daha iyi yaşam koşulları talep eden ve General Pinochet’in faşist 1980 anayasasını bir halk meclisi aracılığıyla değiştirmeyi amaçlayan, durmak bilmeyen kitlesel gösteriler dalgası ile sarsılmaya başladı. Bu dalga, 70’li ve 80’li yılların zaman ve mekâna karşı gelen çeşitli sembolik şarkılarının yeniden popüler olmasına sebep oldu. Adeta zamana meydan okuyan bu şarkılar arasından barış yanlısı bir melodi, insanların dilinden düşmemeye başladı. Gösterilerden tutun, sokak etkinliklerine, radyoda ve internette, herkes tek şarkının çalınmasını talep ediyordu. Herkes Víctor Jara’nın El Derecho de Vivir en Paz (Barış içinde yaşama hakkı) isimli parçasını son ses açarak dinlemek istiyordu.

ABD’nin Vietnam’daki askeri müdahalesine karşı bir şarkı besteleme fikri, Victor’un tiyatro kariyerinin zirvesinde olduğu 1967 yılına dayanıyor. Şarkının somutlaşıp şekillenmesi, Víctor’un ABD’li oyun yazarı Megan Terry’nin Vietnam Savaşı’na karşı ilk rock operası olarak kabul edilen VietRock’ta tiyatro yönetmeni olarak rol aldığı 1969 yılında gerçekleşti. Bu süre boyunca Jara, müziğin tüm ülkeye ulaşmak için etkili bir yol olduğuna inandığı için ve Popüler Birlik* ile Salvador Allende’nin cumhurbaşkanlığı adaylığını desteklemek adına tiyatroyu bıraktı. Yine de bu şarkının RCA stüdyolarında kaydedilmesi, JotaJota/Dicap etiketi altında yayınlanması ve El Derechode Viviren Paz adlı albümde yer alması 1971 yılının ilk aylarını buldu. Aynı yıl nisan ayında yayınlanan şarkı, seyirciler ile ilk defa Şili’nin başkenti Santiago’daki Marconi Tiyatrosu’nda buluştu.

Şarkı, Jara’nın en yenilikçi ve sembolik parçalarından biri olarak görülüyor ve sanatçının alışıldık müzik çerçevesinin ötesine geçiyor. Telecrán dergisine verdiği röportajda bu deneyimi “Kendimi her türlü sesi denemekte tamamen özgür hissettim” diyerek açıklıyor. Víctor, kendisine tamamen yabancı olan enstrümanları kullanarak; heavy metal türüne yakın olan ve “musclerock” olarak isimlendirilen rock müziğini, yerel halk müziğinin hassas akustik sesiyle birleştirmeye cesaret etti. Bu tarzı açıkça, keşfettiği Şilili bir grup olan The Blops'un bas ve elektrogitarları, sentezleyicisi ve davulları aracılığıyla şekillendi. Jara, El Siglo gazetesine “İnsanların köküne inmenin bir yolunu ararken, bunu herhangi bir sesle başarabileceğimi fark ettim” diyerek belirtti. Sol görüşlü olarak görülen ve daha önce hiçbir politik görüşü savunmamış bir grup müzisyen tarafından yorumlanan El Derecho de Vivir en Paz her zaman iki dünya, iki karşıt evren arasında yer alıyor gibi görünüyor.

Illapu’dan Roberto Márquez ve şarkıcı-söz yazarı Manuel García da dâhil olmak üzere birçok sanatçı, Victor’un eşi Joan Jara ile iş birliği içinde olarak, şarkının yeni bir versiyonunu yakın zamanda YouTube’da yayınladı. VíctorJara Vakfı’nın kendisi tarafından da izin verilen güncellenmiş sözleri; haysiyet, sosyal haklar ve dayanışma için mevcut mücadeleyi daha iyi temsil ediyor.

Belki de Victor, şarkının bu yeni versiyonunu beğenirdi ancak biz hiçbir zaman bunu öğrenemeyeceğiz. Şarkının orijinal hali; daha farklı, daha açık ve daha katı bir ruha sahipken, şarkının yeni versiyonunun zaman ve mevcut sosyal talepler açısından daha açık bir temsilci olduğunu söyleyebiliriz. Pinochet diktatörlüğü, 1973 darbesi sırasında yaratıcısını ortadan kaldırmayı başardıysa da sadık Pinochet hayranı Başkan Piñera’nın mevcut diktatörlüğü bu barış yanlısı şarkıyı susturmayı başaramayacak. 70’li yıllarda birçok genç, kasetlerle El Derecho de Vivir en Paz şarkısını keşfetti ve çoğu zaman bu kasetleri aralarında değiş tokuş etmeye başladılar. Bu toplumsal isyan döneminde, şarkının bugünün protestocuları arasında hala çaldığını duymak şaşırtıcı değil. Bunun sebebi bu parçanın zaman fark etmeksizin barış ve insanlık için bir ilahi özelliği taşımasına bağlanabilir.

Bu şarkının Şili’deki yerli dillerindeki birçok versiyonunu, özellikle Beatriz Pichi Malen’in Mapuçece yorumu ve ayrıca Paskalya Adası’nın Polinezya topluluğu tarafından konuşulan Rapanui dili dikkate almaya değer. Bu, özellikle Wenufoye (Mapuçe) bayrağı ve Wiphala (Aymara) bayrağının Şili bayrağının yanında dikildiği bu benzeri görülmemiş anda önemlidir. Ayrıca, bu da bu yıl UNESCO tarafından ilan edilen Uluslararası Yerli Diller Yılı’nıkutlamanın bir başka orijinal yolu olarak belirtilebilir.

Radyo sunucusu, kültür elçisi ve Şili Halk Müziği’nin temsilcilerinden René Largo Farías, Victor Jara hakkında “Onun sesi ve gitarı savaşmaya devam ediyor, hala zafer arayışı içerisindeler. Anavatan eski neşesini geri kazandığında, bayrak olarak geri dönecekler” diyor ve ekliyor: “Nasıl cesur olunacağını bilen herhangi bir şarkı her zaman yeni bir şarkı olacaktır.”

Salvador Allende'nin de çok iyi ifade ettiği gibi, “Şarkı olmadan devrim olamaz.”

* Popüler Birlik (Unidad Popular) Şili'de 1970 Şili başkanlık seçiminde Salvador Allende'nin başarılı adaylığı arkasında durmuş olan politik partilerin koalisyonudur.

Kaynak: People’s Voice