İyi ki bu dünyadan bir Ennio Morricone geçmiş

06 Tem 2022 08:55

Ersan Kınık

Sinemada müzik dendiğinde hiç şüphe yok ki ilk akla gelen isimdi o. Öyle ki sinema filmleri için bestelediği eserlerin birçoğu, filmlerin dahi önüne geçmiş ve büyüleyici besteleri yediden yetmişe her kuşağın hafızalarına, bir daha silinmemek üzere kazınmıştı. Bu kişi elbette 2 yıl önce bugün kaybettiğimiz İtalyan müzisyen “Il Maestro” Ennio Morricone. 91 yaşında aramızdan ayrılan Morricone, yaşarken “efsane” unvanını elde etmiş ender insanlardan biriydi.

10 Kasım 1928’de trompetçi bir babanın oğlu olarak dünyaya gelen Morricone, müzik hayatına tıpkı babası gibi trompetçi olarak başladı. 1940 yılında 12 yaşındayken konservatuvara başlayan Morricone, 1946 yılında konservatuvardan bir trompetçi olarak mezun oldu.

Morricone kariyerinin en büyük çıkışını, ilkokul arkadaşı Sergio Leone ile yollarının kesişmesiyle yakaladı. Keza Sergio Leone’nin kariyerinin zirvesine çıkışı da yine aynı döneme tekabül ediyor. Western film çekmeye karar veren İtalyan yönetmen, o dönemde oldukça cesur bir işe kalkışıyor ve Amerikan kültü Western’i, İspanya’da bulunan Almeria’nın kurak çöllerine taşıyor. Filmin müziklerini yapması için de ilkokul arkadaşı Ennio’nun kapısını çalıyor.

Dolar üçlemesinin ilk filmi olan Per un Pugno Di Dollari (Bir Avuç Dolar) ile başlayan bu macera ile birlikte Ennio Morricone, film için bestelemiş olduğu tema müzikleriyle önemli bir çıkış yakalıyor.

Morricone bu film için bestelediği müziklerde, gitar ve çeşitli ses efektlerini ve ıslığı (evet bildiğimiz ıslık) etkili olarak kullandı. Western coğrafyasının acımasızlığını ve şiddetini aslında bir bakıma müzikleriyle beyaz perdeye aktardı desek yerinde bir ifade olacaktır. Çünkü daha filmi izlemeye başlamadan kulağımıza misafir olan beste, aslında bu türe yabancı olan seyirciler için de nasıl bir içerikle karşı karşıya kalacağının kopyasını veriyor.

Morricone ve Leone arasındaki bu eşsiz “işbirliği” ilerleyen dönemde de devam etti ve Leone ile Morricone üçlemenin diğer iki filminde de birlikte çalışmaya devam etti. Nitekim 1966 yılında çekilen orijinal adıyla Il Buono, Il Brutto, Il Cattivo yani Western filmlerinin tartışmasız bir şekilde zirve noktası diyebileceğimiz İyi, Kötü Çirkin isimli film için bestelediği müzikle, tüm dünyaya unutulamayacak bir miras bıraktı. Nitekim bugün her ne kadar çok sayıda insan Ennio Morricone’yi ismen tanımıyor olsa da, o meşhur besteyi 7’den 70’e bilmeyen insan sayısı bir elini parmaklarını geçmeyecektir.

Ennio Morricone’nin film müziği besteleme macerası tabii ki bununla sınırlı kalmadı. Dönemin Spaghetti Western akımına önemli katkılar sunan Sergio Corbucci ve Sergio Sollima gibi İtalyan yönetmenlerle de birlikte çalışan Morricone; Django, Il Mercenario, La Resa Dei Conti, Il Grande Silenzio gibi çok sayıda Spaghetti Western’i de bestelediği müzikler ile farklı noktalara taşıdı.

Leone ve Morricone’nin birlikte çalıştığı son proje ise Bir Zamanlar Amerika isimli film oldu. Bir gangster filmi olan The Godfather için gelen yönetmenlik teklifini reddeden Leone, sinema sektöründeki “Western’den başka bir film çekemez” eleştirilerine karşı, senaryosu için dahi üzerine 10 yılı aşkın bir süre çalıştığı Bir Zamanlar Amerika isimli film için de Ennio ile birlikte çalıştı ve dünya sinema tarihine eşsiz bir eser armağan edildi.

Morricone bir söyleşisinde Leone ile olan ilişkisini “Leone ile iş ilişkim ilginçtir benim. Mükemmel bir işbirliğimiz olmuştur çünkü bana gerçekten güvenmiştir; çok fikir alışverişimiz olmuştur” diye anlatıyor. Nitekim ortaya çıkan film – müzik uyumundan da bu karşılıklı güven ilişkisinin ne derece başarılı olduğunu görmek hiç de zor olmayacaktır.

Her ne kadar Morricone’yi Leone olmadan, Leone’yi ise Morricone olmadan anlatmak kolay olmasa da, Morricone’nin müzisyenlik kariyerini Leone ile birlikte yapmış olduğu çalışmalarla sınırlandırmak, usta için büyük bir haksızlık olacaktır.

Morricone, 1978 yılında Arjantin’de düzenlenen Dünya Kupası için de bir müzik bestelemiştir. Ancak ona sipariş edilen beste ile ilgili bir takım memnuniyetsizlikleri de vardı. Çünkü Morricone, bestesinin önce kaydedilip daha sonra her maç öncesi o kaydın çalınmasını istiyordu. Uygulama ise bu şekilde olmadı ve dört kişilik bir grup tarafından canlı olarak çaldırıldı. Morricone ise bu durumu “Berbattı” şeklinde nitelendiriyor.

KUBRİCK İLE ÇALIŞAMAMASI EN BÜYÜK PİŞMANLIĞIYDI

Morricone’nin en büyük pişmanlığı ise, efsane yönetmen Stanley Kubrick ile birlikte çalışamaması olmuştu. 2015 yılındaki bir söyleşisinde “Otomatik Portakal’a beste yapamadığım için gerçekten hayıflanıyorum. Stanley Kubrick benden müziğini yapmamı istemişti ve ben de kabul etmiştim. Sorun şu ki Kubrick'in nezaketi, Sergio Leone'ye telefon etmesine neden oldu. Leone müziğini henüz bestelediğim ve çalışmayı bitirdiğim filmin miksajını yapıyordu. Ama Sergio Leone, Kubrick'e hala kendisiyle meşgul olduğumu söyledi, bu yüzden de Kubrick bana bir daha sormadı. Otomatik Portakal'da çalışamadım, büyük bir pişmanlık. Kubrick beni bir daha geri aramadı” demişti.

Morricone aslında pişmanlıktan ziyade, Sergio Leone’ye bu durumdan ötürü kırgın gibiydi. Leone’nin ise neden böyle bir şey yaptığı da apayrı bir merak konusu…

Ennio Morricone, ünlü yönetmen Quentin Tarantino’ya da ilham olmuştu. Nitekim Tarantino, çekmiş olduğu çok sayıda filmde Morricone’nin geçmiş yıllarda bestelediği film müziklerini kullanmıştır. Kill Bill Vol. 2’de L’arena, Inglourious Basterds’ta La Condanna isimli besteler ilk olarak öne çıkan müziklerdir. Django Unchained’ı hiç saymıyorum bile zaten filmin kendisi dahi başlı başına 1966 yılında yayınlanan Django’dan esinlenildiği için soundtrack’ına kadar birçok müziği Ennio Morricone bestesi.

OSCAR ÖDÜLÜ

Ennio Morricone, uzun ve başarılarla dolu kariyerine karşılık, akademide tarafından şaşırtıcı bir biçimde hiçbir zaman Oscar ödülüne layık görülmedi. 2006 yılında Onur Oscar’ı alsa da bir film için hiç Oscar almamıştı… Ta ki 2016 yılına kadar. 2016 yılında vizyona giren Tarantino imzalı The Hateful Eight için yapmış olduğu müzik ile “En iyi film müziği” dalında 88 yaşında Oscar ödülünü aldı.

Geç gelen bu ödül ile Akademi bir bakıma kendini affettirmeye çalışırken, Morricone, Akademi’yi bu ödül ile şereflendirdi demek hiç de bile abartılı ve küçümseyici bir ifade olmayacaktır. Buna karşılık Morricone, mütevazılığını hiçbir zaman kaybetmemişti. 2006 yılında aldığı Onur Oscar’ı için “İnsanlar küçük görüyor ama o Oscar benim için çok önemli. Bazen belirli bir film için Oscar alırsınız, çünkü o film çok başarılıdır ve başka Oscar ödülleri de almıştır ve onların yanında belki o müzik Oscar’ını da aksesuar olarak verirler. Yine önemlidir elbette ama yaşam boyu başarı ödülü kadar önemli değildir” diyordu.

2016 Oscar Ödül Töreni’nde yaptığı konuşmada ise “İlham veren harika bir film olmadan iyi bir film müziği yoktur” diyor ve “Tarantino’ya beni seçtiği için teşekkür etmek istiyorum” diye ekliyordu yaşayan efsane.

2016 Oscar Ödül Töreni’nin yeri bu sebeple çok farklı olmuştur benim için. Sabahın ilerleyen saatlerine rağmen sırf ustanın kürsüye çıkıp konuştuğuna canlı canlı şahit olmak için uykusuz bir şekilde beklemek bile bambaşka bir heyecandı. Belki dünyanın %99’u Di Caprio’nun The Revenant ile ilk kez alacağı “En iyi oyuncu” ödülüne şahit olmak izlemişti ama dünyanın farklı yerlerindeki küçük bir azınlığın benimle birlikte Morricone’nin ödülü için ekranları başına kitlendiğini bilmek bile çok farklı bir duyguydu benim için.

Il Maestro’nun benim için en unutulmaz, en önemli bestelerini de şuraya bırakıp noktalamak istiyorum.

İyi ki bu dünyadan bir Ennio Morricone geçmiş…

Cockeye’s Song – Bir Zamanlar Amerika