Bosna yerel seçimleri: Milliyetçi boyunduruğun sonuna geliyor muyuz?
Milliyetçiliğin boyunduruğundaki Bosna siyasetini senelerdir manipüle eden üç partinin 15 Kasım 2020’de önemli belediyeleri kaybetmesiyle birlikte “Acaba Bosna’da bir dönem bitiyor mu?” sorusu gündeme oturdu. Keşke, ama o kadar kolay değil!
15 Kasım akşamı ilk sonuçlar gelmeye başladığında üç farklı etnik grubu temsil etme iddiasındaki milliyetçi partilerin önemli oy kayıpları yaşadığı görüldü.
Önce konuya aşina olmayanlar için kısa bir açıklama yapalım: Bosna-Hersek biri RS (Republika Srpska – Srpska Cumhuriyeti) diğeri de BHF (Bosna-Hersek Federasyonu) olmak üzere iki ayrı kanton ve küçük bir şehir olan Brçko özel yönetiminden oluşuyor. RS’in neredeyse tamamı Bosnalı Sırplardan, BHF ise Bosnalı Müslümanlardan (Boşnaklardan) ve Bosnalı Hırvatlardan oluşuyor. 3,5 milyon nüfuslu ülkenin kabaca %50’si BoşnaK, %35’i Bosnalı Sırp, %15’i de Bosnalı Hırvat.
Toplam 143 belediye başkanının belirlendiği seçimlerde ise 143 belediyenin 64’ü RS’De, 79’u da BHF’de.
Bakir İzzetbegoviç’in partisi SDA başkent Saraybosna’da ciddi bir hezimete uğradı [Parti isimlerinin tam açılımı için (1) numaralı dipnota bakınız]. Seçimden önce dört partinin; SDP, NS, NBL ve NiP’in oluşturduğu seçim koalisyonu Saraybosna’nın dört belediyesinden ikisini (Centar ve Novo Sarajevo) SDA’dan aldı. Stari Grad’da yine NBL seçildi. SDA ise sadece Novi Grad’daki yerini kıl payıyla korudu ama Stari Grad belediye başkanı seçilen Semir Efendiç SDA’da parti içinde İzzetbegoviç’e muhalif olmasıyla biliniyor. Saraybosna Belediye Başkanı’nı ise Saraybosna Şehir Meclisi seçiyor ve dört partinin ortak adayı, deneyimli siyasetçi Bogiç Bogiçeviç’in belediye başkanı olarak seçilmesi bekleniyor.
Bunun dışında Bosna-Hersek’in diğer iki büyük kenti Zenica ve Tuzla’da zaten SDA’lı olmayan belediye başkanları vardı.
Diğer büyük kent Mostar’da ise siyasî sorunlardan dolayı 2008 yılından bu yana yerel seçim yapılamıyor ve 12 sene sonra ilk kez 20 Aralık’ta Mostar’da da seçim yapılacak.
Srpska Cumhuriyeti (RS) tarafına bakacak olursak...
Her ne kadar Dodik’in partisi SNSD elindeki belediye sayısını arttırmış olsa da, başkent Banja Luka ve RS’in en önemli ticaret ve sanayi merkezlerinden Bijeljina’yı kaybetmiş durumda. Banja Luka’nın 27 yaşındaki yeni belediye başkanı Draşko Stanivukoviç 2018’de şüpheli şekilde öldürülen bir genç için düzenlenen “David için Adalet” gösterilerinde gözaltına alınmıştı.(2)
HDZ de Rama ve Tomislavgrad gibi önemli şehirleri kaybetti.
SDA, SNSD ve HDZ’nin; yani üç etnik grubu temsil eden milliyetçi partilerin yaşadığı bu önemli kayıplar bazı beklentilerin oluşmasına neden oldu: Acaba bu gidişat bir sonraki genel seçimlerde bu baş belası partilerin hükümetten gitmesinin habercisi olabilir mi?
Kuşkusuz, böyle olmasını isterdik ama ne yazık ki durum pek de bunu göstermiyor.
Öncelikle şunu söylemek gerekiyor: Bir önceki seçime göre katılım oranı %3 daha düşerek %50’ye kadar geriledi. Bu şu demek: Yolsuzluklardan ve özellikle COVID dönemiyle birlikte daha da ağırlaşan yoksulluktan bıkan SDA seçmeninin bir kısmı sandığa gitmedi. SDA zaten oldukça karışık. Partiden ihraçlar, yenilgi sonrası yükselen muhalif sesler SDA’nın zorlandığını gösteriyor. Şu günlerde Saraybosna’nın en öfkeli kişilerinden biri Bakir İzzetbegoviç olabilir. “Saraybosna’yı kaybettik ama Bosna hâlâ bizde” dedi kızgın bir ifadeyle basın toplantısında.
SDA, SNSD ve HDZ’nin seçimde yediği darbe Bosna siyasetindeki milliyetçi hegemonyanın sona erebileceğine dair bir işaret olarak algılanması için henüz çok erken olduğunu söylememiz gerekiyor. Örneğin, milliyetçi, şovenist SNSD adayı yerine Banja Luka’da seçilen Stanivukoviç’in hemen ertesi gün, daha önce Çetnik bayrağıyla çekilen bir pozu yayınlandı. Stanivukoviç’in Saraybosna’daki Boşnaklar arasındaki popülerliği düştü tabii ki, ama RS’te bu fotoğraftan dolayı bir sorun yaşamadığı da bir gerçek.
İşin bir diğer tarafı, Türkiye’den de alışkın olduğumuz bir durum: Milliyetçi troykanın alternatiflerinin olmaması ya da alternatiflerinin de farklı olamaması. RS’de SNSD’ye alternatif partiler milliyetçilikte Dodik’ten daha az namlı değiller. Bu tarafta, BHF’de ise SDA’ya rakip olabilecek partilerin de gerek dönem dönem iktidarda yer aldıklarında, gerekse de muhalefette Bosna’nın en önemli üç sorununa; yolsuzluğa, işsizliğe ve yoksulluğa karşı bir programa sahip olamadıkları da biliniyor.
Türkiye demişken…
Acaba Bosna seçimlerinde bir İstanbul etkisinden bahsedebilir miyiz?
Türkiye’deki Haziran 2013 isyanından bu yana Bosnalıların, özellikle de Boşnakların Türkiye’deki muhalefeti daha da yakından takip ettiği biliniyor. Hatta Bosna’daki Şubat 2014 isyanında Haziran’ın etkisi olduğunu söyleyebiliriz. Geçen sene Ekrem İmamoviç’in Saraybosna ziyaretinde Saraybosna belediye Başkanı Abdulah Skaka’nın sırf Recep Tayyip Erdoğan’a muhalif olduğu için İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı’nı karşılamaması Saraybosna’da ciddi tepkilere neden olmuştu.(3)
***
Kuşkusuz SDA’nın, HDZ’nin ve SNSD’nin bu seçimdeki kayıpları önemlidir. Fakat bunların yerine göreve gelen partiler yolsuzlukla, yoksullukla ve işsizlikle mücadelede önemli adımlar atmazlarsa, ya da en azından bu adımları atabilmek için bir program ortaya koyamazlarsa bir sonraki seçimde "eski tas, eski hamama" dönüş olabilir.
DİPNOTLAR
(1)
SDA: Stranka Demokratske Akcije (Demokratik Eylem Partisi)
SDP: Socijaldemokratska partija (Sosyal Demokrat Parti)
NS: Naša stranka (Bizim Partimiz)
NBL: Nezavisna bosanskohercegovačka Lista (Bağımsız Bosna-Hersek Listesi)
NiP: Narod i Pravda (Halk ve Adalet)
SNSD: Савез независних социјалдемократа/Savez nezavisnih socijaldemokrata (Bağımsız Sosyal Demokratlar İttifakı)
(2) “David için Adalet” eylemleriyle ilgili olarak iki sene önce bu köşedeki yazı için:
(3) Konuyla ilgili İleri Haber yazısı için: https://ilerihaber.org/icerik/saraybosna-belediye-baskani-imamoglunu-kabul-etmedi-107982.html
Özgür Dirim Özkan’ın İleri Portal’dan önce yayınlanan yazıları için:
http://yugoslavyayazilari.blogspot.com.tr/
Bazı yazıların İngilizce çevirileri için:
http://lettersfromyugoslavia.blogspot.com.tr/