Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası(TCMB), mart ayı ödemeler dengesi raporuna göre cari işlemler açığı 2022’de artmaya devam ediyor. Türkiye'nin cari işlemler açığı, Mart 2022’de, Mart 2021’e göre 2 milyar 229 milyon dolar artarak 5 milyar 554 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti. Böylelikle 12 aylık cari işlemler açığı 24 milyar 223 milyon dolara yükselmiş oldu. 2022 ilk üç aylık (ilk çeyrek) cari işlemler açığı (18,1 milyar dolar), neredeyse son Orta Vadeli Program’da 2022 için öngörülen 18,6 milyar dolarlık cari açık[i] hedefini yakaladı.

CARİ İŞLEMLER HESABI AÇIK VERMEYE DEVAM EDİYOR

Cari işlemler hesabı mart ayında da ilk iki ayda olduğu gibi açık vermeye devam etti. İzleyen tablo cari açık ve finansman biçimi ile ilgili ayrıntılı bilgi vermektedir.

Kaynak: TCMB

Tablodan da görüldüğü gibi cari işlemler hesabı yılın ilk üç ayında açık verdi ve ilk üç aylık toplam açık miktarı yaklaşık 18,1 milyar dolar oldu. Geçen yılın ilk üç ayında açık miktarı 7 milyar 544 milyon dolar idi. Cari işlemler açığındaki hem aylık hem de ilk üç aylık artışta dış ticaret açığının artması önemli rol oynamıştır. Geçen yılın ilk üç ayında 6 milyar 992 milyon dolar olan dış ticaret açığı, bu yılın aynı döneminde 21 milyara çıkmıştır. Yılın ilk üç ayında hizmetler dengesi fazlası, hem taşımacılık hem de seyahat gelirlerinin artması ile geçen yılın aynı dönemine göre önemli ölçüde artarken hem birincil hem de ikincil gelir dengeleri açık vermiştir.

RESMİ REZERVLERDE CİDDİ AZALMA VAR

Bilançonun finans hesabı kısmına baktığımızda ise şu gelişmelerden söz edebiliriz: Her şeyden önce rezerv varlıklarda yılın ilk üç ayında ciddi bir azalma görülmektedir. Geçen yılın ilk üç ayında 1 milyar 674 milyon dolar olan rezervlerdeki azalma, bu yılın ilk üç ayında 7 milyar 666 milyon dolar olmuştur. Resmi rezervler Mart 2022’de 4 milyar 506 milyon dolar azalmıştır.

YABANCILARIN GÜVENİ AZALMAYA DEVAM EDİYOR 

Doğrudan yatırımlar kaynaklı 296 milyon dolarlık net girişe karşılık, portföy yatırımlarında 3.051 milyon dolar net çıkış olmuştur. Bu da bize yabancı portföy yatırımcılarının Türkiye’de uygulanan iktisat politikalarına güvenmediklerini göstermektedir. Diğer yatırımlar altında, yurt içi bankaların yurt dışı muhabirlerindeki efektif ve mevduat varlıkları 2 milyar 271 milyon dolar net artış kaydetmiştir. Ayrıca yurt dışı bankaların yurt içindeki mevduatları, yabancı para cinsinden 1 milyar 493 milyon dolar artmış, türk lirası cinsinden 178 milyon dolar net azalmasına rağmen; toplamda 1 milyar 315 milyon dolar net artış kaydetmiştir. Yurt dışından sağlanan kredilerle ilgili olarak bankalar, 54 milyon dolar net geri ödeme yapmışken Genel Hükümet ve diğer sektörler sırasıyla 718 milyon dolar ve 943 milyon dolar net kullanım gerçekleştirmiştir. Nihayet yılın ilk ayında sadece 83 milyon dolarlık kaynağı belirsiz para girişi olmuşken, mart ayında 1 milyar 579 milyon dolarlık kaynağı belirsiz para girişi olmuştur. Geçen yılın ilk üç ayında kaynağı belirsiz

İKİ ÜÇ AY CARİ İŞLEMLER HESABI AÇIĞI "KORKUTUCU" BOYUTTA

İzleyen grafik 1996’nın ilk üç ayı ile 2022’nin ilk üç ayı arasında cari işlemler hesabındaki gelişmeleri göstermektedir.

Grafikten de rahatlıkla anlaşıldığı gibi bu yılın ilk ayında verilen cari işlemler hesabı açığı, 1996’nın ilk üç ayından bu yana tüm üç aylar içerisinde üçüncü; ilk üç aylar arasında ise ikinci en yüksek üç aylık cari işlemler açığı düzeyidir. Türkiye sanayisinin dışa bağımlılığı, net girdi ithalatçısı olan konumu devam ettikçe; biz daha böyle çok sayıda yüksek üç aylık cari işlemler açığı görmeye devam edeceğiz. İzleyen grafik dış ticaretteki “hazin durumumuzu” bütün çıplaklığı ile gözler önüne sermektedir.

Kaynak: TCMB

Grafikten görüldüğü gibi sadece ihracatımız değil, ithalatımız da sürekli rekorlar kırmakta. Nasıl kırmasın ki? Girdi ithal etmeden üretemeyen ve ihraç yapamayan bir sanayimiz var ve bizim ihracatımızın büyük bir kısmı imalat sanayi ürünlerinden oluşmakta. Üstelik ihracat rekoru kıran tek ülke Türkiye değil, ihracatta dünya genelinde bir artış var ve birçok ülke de ihracat rekorları kırmakta. Bizim diğer ihracat rekorları kıran ülkelerden en önemli farkımız ise ihracat rekorlarını daha ucuza ve daha çok mal satarak kırdığımız gerçeğidir. Yani, cari işlemler hesabında gelinen nokta sürpriz değil! Bu gidişle daha çok dış ticaret ve cari işlemler hesabı açıkları göreceğimiz kesin. Cari işlemler hesabı açığı yaratan temel dinamikleri anlamadan, cari işlemler açığını değil fazlaya çevirmek; azaltmak bile verili koşullarda hayaldir. 

[i] Orta Vadeli Program (2022-2024), https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2021/09/Orta-Vadeli-Program-2022-2024.pdf.