Revizyonlara rağmen kaynağı belirsiz para girişi çok yüksek

Kaynağı belirsiz para girişi ağustosta 3,96 milyar dolar; 8 aylık net hata noksan ise 28,31 milyar dolar olmuştu. 10 yıl için toplamda yapılan 26,8 milyar dolarlık revizyona rağmen hem cari açık hem de kaynağı belirsiz para girişlerindeki artışlar devam etmektedir.

Son 10 yıla ait “Turizm İstatistikleri ve Birincil Gelir Dengesi Altındaki Ücret Ödemelerinde” yapılan revizyonların(1) yansıtıldığı Eylül 2022 ödemeler dengesi istatistikleri geçen hafta Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından açıklandı. Cari açık, beklentileri aşarak (2,6 milyar dolar açık bekleniyordu), 2,97 milyar dolar olurken yıllıklandırılmış açık ise 39,2 milyar dolara geriledi. Aylık kaynağı belirsiz para girişi (net hata noksan fazlası) 2,6 milyar dolar, dokuz aylık giriş ise 24,9 milyar dolar oldu. Revizyon öncesinde geçen ay aylık cari açık yaklaşık 3,1 milyar, yıllıklandırılmış açık ise 40,9 milyar düzeyinde idi. Kaynağı belirsiz para girişi ağustosta 3,96 milyar dolar; 8 aylık net hata noksan ise 28,31 milyar dolar olmuştu. 10 yıl için toplamda yapılan 26,8 milyar dolarlık revizyona rağmen hem cari açık hem de kaynağı belirsiz para girişlerindeki artışlar devam etmektedir.

İki önemli revizyon yapıldı:

TCMB tarafından ödemeler dengesinde yapılan revizyonlardan ilki, Cari İşlemler Hesabı altında yer alan Hizmetler Dengesi/Seyahat/Gelir kaleminde ; ikincisi ise Birincil Gelir Dengesi/Ücret Ödemeleri/Gider kaleminde(2) oldu. Turizm revizyonu sonrası Cari İşlemler Hesabı altındaki “Hizmetler Dengesi/Seyahat/Gelir” kalemindeki(3) güncelleme Ocak 2012-Ağustos 2022 dönemine uygulanmıştır. Buna karşılık ikinci kalemdeki güncelleme Ocak 2017 ile Ağustos 2022 arasında yapılmıştır. İzleyen tablo ödemeler dengesinde yapılan revizyonları özetlemektedir. 

Kaynak: TCMB (https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/05f36989-b846-4b13-bb85-40c865c066e1/duyuru20221111.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-05f36989-b846-4b13-bb85-40c865c066e1-ohBvgrX)

Her iki revizyon sonrasında Cari İşlemler Hesabı açığı toplamda 26,8 milyar dolar azalmıştır. Cari açıkta yapılan bu 26,8 milyar dolarlık “iyileştirmenin” 22,4 milyar dolarlık kısmı seyahat gelirleri kalemindeki; geri kalan 4,4 milyarlık kısmı ise birincil gelir dengesi ücret ödemeleri gider kalemindeki iyileştirmeden kaynaklanmaktadır.

Revizyonlara rağmen hem cari açık hem de kaynağı belirsiz para girişleri oldukça yüksek:

Zamanlaması manidar olsa da yapılan revizyonların doğru, ancak çok ama çok geç kalınmış işlemler olduğunu vurgulamakta yarar vardır. Bu revizyonlar ile hem cari açık hem de net hata ve noksan fazlaları, yani kaynağı belirsiz para girişleri, azalmıştır. Bu revizyonlar ile AKP döneminde revizyon öncesi –2002-2022 (Ağustos ayına kadar) –birikimli cari açık 625,1 milyar dolar iken revizyon sonrasında –2002-2022 (Eylül ayı dahil)– 601,3 milyar dolara gerilemiştir. Benzer biçimde kaynağı belirsiz para girişleri aynı dönemler için 81,9 milyar dolardan 56,5 milyar dolara düşmüştür. Buna rağmen bu rakamın yine de oldukça yüksek olduğunu ve kaynağı konusunda gerekli bilgilerin bir an önce kamuoyu ile paylaşılması gerektiğini belirtmek gerekir. İzleyen grafik, revizyon öncesi (grafikte eski olarak adlandırılmıştır) ve revizyon sonrası (grafikte yeni olarak adlandırılmıştır) cari işlemler hesabı ile net hata noksan hesabındaki gelişmeleri göstermektedir.

Kaynak: TCMB-EVDS verileri kullanılarak yazar tarafından üretilmiştir.

Yukarıda da vurguladığımız gibi ödemeler dengesine ait verilerin güncellenmesi, gerekli revizyonların yapılması doğru ve güvenilir bilgiye erişilmesi açısından son derece yerinde bir uygulamadır. Üstelik veriyi derleyen kuruluş/kuruluşlar aynı zamanda verinin güvenilirliğini sağlamakla da yükümlüdürler. Bununla birlikte, ortada yanıtlanması gereken üç önemli soru vardır: Birincisi, bu revizyonları yapmak için neden bu kadar beklenildiğidir. İkincisi, revizyona rağmen, 20 yıllık sürede “birikimli miktarı 0’a yakın” olması gerekirken neden 56,5 milyar dolarlık net hata noksan fazlasının -yani kaynağı belirsiz para girişlerinin- olduğudur. Üçüncüsü ise bu fazlaların neden seçim dönemlerinde tavan yaptığıdır. Bu soruların yanıtlarının da en kısa sürede ilgili kurum/kuruluşlarca kamuoyu ile paylaşılması gerekir. Unutmayalım ki; yine bir seçim dönemindeyiz ve bu kaynağı belirsiz para girişleri iktidarın elini birçok açıdan –ve seçimi kazanma açısından– güçlendirmektedir. Açık, şeffaf ve güvenilir olmak her konuda olduğu gibi veriler konusunda da olmazsa olmazlardır.


(1) Turizm istatistikleri ile ilgili yapılan revizyonla ilgili geniş bilgi için bkz.

https://www.tuik.gov.tr/indir/revizyon/Turizm_Metod_TR.pdf.

(2) Bu kapsamda Çıkış Yapan Ziyaretçi Anketi (ÇYZA) sonuçlarına göre derlenen turizm gelirlerinde aşağıdaki çalışmalar kapsamında revizyonlar yapılmıştır.

i. Bankalararası Kart Merkezi (BKM) kredi kartı verilerinin veri derleme sistemine entegrasyonu sağlanmıştır.

ii. Sağlık turizmi araştırması sonuçları turizm istatistiklerine yansıtılmıştır.

iii. Eğitim turizmi verilerinin elde edilmesine yönelik eğitim turizmi araştırması ve uluslararası  öğrenci kontenjanı kapsamında eğitim gören öğrencilerin ödediği harç verileri derlenmiş ve sonuçlar entegre edilmiştir.

iv. Paket tura konu olan geceleme sayısı ile ilgili düzenleme yapılmıştır

(3) Revizyon öncesi bu kalemde yer alan veriler tahmin edilirken T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın Türkiye’de çalışma izni verilen yabancılara ilişkin çalışan sayısı ve ortalama ücret kullanılmakta idi. Revizyonla veriler, Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan (SGK) yabancı uyruklu sigortalılara dair sayı ve ücret verileri, uyruk ve istihdam edildikleri NACE sektörleri bazında elde edilmiş ve yeniden hesaplanmıştır.