SUNUŞ

“Tarihimizle yüzleşme” dendiğinde sosyal medyanın bu yüzleşmede özel bir yeri olduğunu herkes kabul edecektir. Yüzleşme, belirli durum ve hadiselerin yıldönümlerinde özellikle etkili olmakta, insanlar daha önce hiç duymadıkları şeyleri merak etmeye başlamaktadır.

Bu arada, Türkiye’nin seçimlere gittiği de unutulmamalıdır. CHP ana muhalefet partisi durumunda ve ortaklarıyla birlikte iktidar olma iddiasındadır. Kendini “Cumhuriyet’in kurucu partisi” olarak tanıtan bu siyasal oluşumun geçmişi nedir, genlerinde neler vardır?

Siyasal partilerin sicillerine ilişkin doğru bilgilere her zamankinden daha fazla muhtaç olduğumuz bu günlerde biz de sosyal medyadaki tarihsel gün paylaşım ritüeline mütevazı bir katkımız olsun istedik ve aşağıdaki rehberi hazırladık.  

Kronoloji, 1923’ten 1945’e kadar olan dönemin sınırlı sayıdaki seçilmiş bazı olaylarını kapsamaktadır. CHP 1950’ye kadar iktidarını sürdürmüş olsa bile 1945’ten sonra artık karşısında ciddi bir muhalefet partisi olduğundan kendine biraz çekidüzen verme ihtiyacı hissettiğini sanıyoruz.

Tek parti döneminin bazı önemli hadiselerini (örneğin Seyit Rıza’nın idamı ve Mustafa Muğlalı olayı gibi) bunlar zaten çok bilinip paylaşıldıkları için buraya almadık.

Gelelim rehberimize, buyurun yüzleşmeye:

KRONOLOJİK REHBER

Ocak

30/01/1925 - Azınlık dinlerine karşı ilk adımlardan biri olarak Patrik VI. Konstantinos’un sınır dışı edilmesi.

Şubat

25/02/1933 - Fransız demiryolu işletmesi Vagon-Li şirketi müdürünün Türkçe konuşan bir personeli cezalandırması üzerine galeyana gelen gençlerin şirketin Beyoğlu ve Karaköy’deki ofislerini basarak tahrip etmesi. 

Mart

04/03/1925 - CHP dışındaki her tür siyasi oluşumu yasaklayan Takrir-i Sükun Yasası.

29/03/1938-15/08/1938 - Nazım Hikmet’in sonuçta 28 yıl 4 aya çıkacak olan “donanma davası” mahkumiyeti.

Nisan

23/04/1933 - Okullarda yıllarca okutulacak “Andımız” metninin 23 Nisan törenleri sırasında Eğitim Bakanı Reşit Galip tarafından ilk kez öğrencilere söylettirilmesi.  

Mayıs

10/05/1926 - Rejimin daha sonraları da sürekli üzerine gideceği Said Nursi’ye yönelik ilk sürgün uygulaması (ülke içinde)

Haziran

21/06/1934 - Trakya illerinde ve Çanakkale’de Yahudilere karşı şiddet eylemlerinin başlaması.

23/06/1936  - Faşist İtalya kökenli 141 ve 142 maddelerin TCK’ya eklenmesi.

29/06/1939  - Hatay’ın Türkiye tarafından ilhakı ve il yapılması.

18/06/1941 - Nazi Almanya’sı ile Türk-Alman Dostluk Paktı’nın imzalanması ve Almanya’ya krom ihracı. Aynı yıl Türkiye’nin Almanya-Japonya-İtalya tarafından oluşturulan Anti-Komintern Pakta “gözlemci” sıfatıyla katılması.  

Temmuz

14/07/1926 - Siyasi muhaliflerin tasfiyesinde önemli bir hamlenin başlangıcı olarak İzmir suikastı sanıklarının idamı. İstiklal Mahkemeleri işbaşında…

Ağustos

24/08/1936 -  “Güneş-Dil Teorisi’nin ön plana çıkarıldığı III. Türk Dil Kurultayı’nın başlaması.

10/08/1942 - Nazi Almanya’sına yakınlığıyla bilinen Numan Menemencioğlu’nun Dışişleri Bakanlığı’na getirilmesi.

Eylül

04/09/1936 - Rejimin, Nazi sempatizanı olan ve kendi ülkesinde faşist kuruluşlara destek veren İngiltere Kıralı VIII. Edward’ı Türkiye’de ağırlaması. 

Ekim

03/10/1926 - Kişi kültünde ilk adım olarak Mustafa Kemal’in ilk heykelinin Sarayburnu’na dikilmesi 

15/10/1927 - Mustafa Kemal’in,  resmi ideolojinin kurucu ögelerinden sayılan Nutuk’u mecliste okumaya başlaması

29/10/1933 - “Ne mutlu Türk’üm diyene” sözüyle biten 10. yıl nutkunun okunması.

Kasım

08/11/1927 - TKP içinde derin ayrılıklara yol açacak komünist tutuklamalarının başlaması.

17/11/1930 - Serbest Fırkanın, “Siyaset alanında Gazi’ye karşı mücadele gibi bir niyet taşınamayacağı” gerekçesiyle kendini feshetmesi.

24/11/1934 - Mustafa Kemal’e Atatürk soyadının verilmesi.

26/11/1938 - İsmet İnönü’ye “CHP’nin değişmez genel başkanı” unvanı verilmesi.  

11/11/1942 - Sermayenin vergilendirilmesinin, varlıklı azınlıkların tasfiyesi amacıyla kullanılmasına yol açan ünlü Varlık Vergisi kanununun kabul edilmesi.

Aralık

03/12/1933 - “İnkılap Tarihi” dersinin Milli Eğitim Bakanlığı tarafından tüm liselere zorunlu ders olarak konulması.

03/12/1934 - Kılık kıyafete müdahale: Dinsel kıyafetlerin dinsel törenler dışında kullanılmasının yasaklanması.  

***

Yukarıdaki tarihlemelere göre önümüzdeki en yakın hadise Hatay’ın TC tarafından ilhakı oluyor (29 Haziran 1939). 

Hadi bakalım…