Pandemi günlerinin olaganüstü koşullarında, çalışanlarin durumlarını ele almaya devam edeceğim. Pandemi basladığından beri özellikle beyaz yakalı çalışanları çok yakından ilgilendiren bir konu var.
‘Uzaktan çalışma’ ya da ‘Evden çalışma’
Zaman zaman bu ikisi esanlamlı olarak kullanılıyor ama aslında dogru değil ve çok önemli bir fark var aralarında. Önce tanım yapalım;
Uzaktan çalışma, pandemi öncesinde de var olan bir kavramdı. Türkiye dışında, ABD, Hindistan gibi büyük coğrafyalarda, merkezi büronun bulunduğu yer ile calışanların yaşam alanları arasında büyük mesafeler varsa, iş ve ev arasında ulaşımda zaman kaybetmemek için şöyle bir yöntem uygulanır. İşveren büyük yerleşim alanlarına teknik altyapısı hazırlanmış, iş güvenliği şartlarına uygun bir ara yerleşke hazırlar; calışanlar genel merkeze gitmek yerine coğunlukla buradan çalışır, yolda gecen zamandan tasarruf edilir.
Burada akılda kalması gereken;
1. Çalışma yeri ev değildir
2. Çalışma ortamı, koşulları, iş güvenliği, iş sağlığı vb şartlar genel merkez standartları ile aynıdır
3. Altyapı işveren tarafından sağlanır
4. Öğle yemeği vb yan imkanlar devam eder
5. Çalışma saatleri, önceden anlaşıldığı gibidir, örneğin 09:00 – 17:00
Evden çalışma, adından da anlaşılacağı gibi, calışma ortamı evimizdir, çalışanın işini evinden yapması beklenir. Yukarıda bahsettiğim uzaktan calışma koşulları ile karşılaştırıldığında;
1. Çalışma yeri ev ortamıdır, yani yaşadığımız yerdir.
2. Çalışma koşulları ve ortam asla ofis gibi değildir ve olamaz
3. Altyapı (internet, elektrik, havalandırma vb.) evimizde kullandığımız kişisel imkanlarımızdır.
4. Ofis ortamında ihtiyac duyduğunuzda acil ulaşabildiğiniz işveren hekimi, ev koşullarında yoktur.
5. Çoğunlukla işverenlerin sorumluluğunda olan yemek, ev koşullarında çalişanın sorunudur
6. Çalışma saatleri son derece esnek olabilir, genellikle iş ve ev koşullarına bağımlıdır. Nasıl olsa işveren sizi evde bildiğinden, fazla mesai vb kolaylıkla talep edilir.
Türkiye’de uzaktan calışma neredeyse yoktur ve evden calışma yapılmaktadır. Hal böyleyken her iki kosul arasında yukarıdaki gibi ciddi farklar vardır ve çalışanlar tarafından görmezden gelinebilir, işverenin de çoğunlukla işine geldiğinden fazla da önemsenmez. Şöyle ki;
1. Evden çalışma sanki bireyin avantajına imiş gibi görünse de, iş güvenliği, teknik altyapı, ofis olanakları gibi imkanlar işveren tarafından sağlanmadığından bunların bütün yükü calışanların üstündedir.
2. Evden çalışma, iş koşullarında çok gerekli olan, yüz yüze etkileşmeyi ve sosyalleşmeyi, ortadan kaldırdığından bireyi yalnızlığa ve izolasyona iter, örgütlenme bağlarını zayıflatır
3. Evden çalışma, ev/aile hayatı, özel hayat ve iş hayatını iç içe soktuğundan, kişinin ruh ve beden sağlığı üzerinde olumsuz etkileri vardır, aile hayatının devamlılığı konusunda sorunlar çıkartabilir
Yukarıda açıkladığım gibi uzaktan çalışma şartları sağlandığında, normal calışma düzeninden bir farkı yoktur, kazanılmış haklar çoğunlukla korunur ama işveren için bu koşulları sağlamak genellikle ek maliyet gerektirdiğinden kabul görmez, yaygın değildir.
Halbuki evden çalışma, işveren tarafından, hele pandemi dönemi ve sonrasında, daha da özendirilen bir ortam sağlamaktadır; bütün yukarıda sayılan olumsuzluklarına rağmen!
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Uluslararası İşçi Organizasyonu (ILO) sözleşmelerine göre işyeri güvenliği ve işçi sağlığı açısından, çalışanların sağlığı, çalışma koşullarının düzeni, sosyal imkanlar için gerekenler belirlenmiş ve şart koşulmuştur. Evden calışma koşullarında işveren neredeyse bütün bu yükümlülüklerini yerine getirmez. Bu durum işverene önemli bir işgücü tasarrufu ve beraberinde finansal tasarruf sağlar. Ama bu avantajlar çalışanlara yansıtılmaz ve aksine evden calışmak bir avantajmış gibi bir algı yaratılır.
Her şeye rağmen “evden çalışma” koşullarına başladığınızda işverenden aşağıdaki talepleri yapmaya da başlamanız gerekir:
1. İşveren ev koşullarında sizi çalıştırmak istiyorsa, aydınlatma, havalandırma, ergonomik ofis ekipmani, temizlik, uygun internet bağlantısı, uygun bilgisayar ekipmanı ve gerektiğinde kullanılacak ilk yardım malzemelerini sağlamakla yükümlü olmalıdır
2. İş amaçlı kullandığınız bütün kaynakların masraflarını karşılaması gerekir. İnternet, elektrik, öğle yemeği, ofis harcamaları vb.
Bu talepleri bireysel olarak gerçekleştirmek ve istemek dahi neredeyse imkansızdır; doğal olarak bir örgütlülük, birlik gerektirir.
“Gelen gideni aratır” deyimini akılda tutarak, ‘Evden’ çalışmanın şüphesiz cazip gelen yanları olacaktır ama bu çekici alana ne kadar cok yanaşırsanız, aslında kazanılmış olan haklarınızdan vazgeçmeniz beklenecek ya da yeni çalışma koşullarında önünüze konan kontratta bu haklar olmayabilecektir.